Εισαγωγικά
Τα Ελληνικά Ταχυδρομεία (ΕΛΤΑ) είναι ο φορέας παροχής της καθολικής ταχυδρομικής υπηρεσίας στην Ελληνική Επικράτεια. Αυτό σημαίνει ότι ο ΕΛΤΑ έχει εκ του νόμου το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να περισυλλέγει και διανέμει ταχυδρομικά αντικείμενα σε όλη την επικράτεια, από την Κρήτη έως την Αλεξανδρούπολη και από τους Παξούς έως το Καστελόριζο. Αυτό δε, οφείλει να το πράττει σε προσιτές τιμές και χωρίς διακρίσεις για τους χρήστες των ταχυδρομικών υπηρεσιών. Ειδικότερα, ο ΕΛΤΑ ιδρύθηκε ως υπηρεσία το 1828, το 1970 οργανώθηκε ως ΝΠΙΔ, ενώ από το 1996 λειτουργεί ως ανώνυμη εταιρεία και δη ως εταιρεία του Κεφαλαίου Β΄ του ν. 3429/2005. Τούτο δε επειδή ο ΕΛΤΑ αφενός μεν βρίσκεται σε διαδικασία αποκρατικοποίησης, αφετέρου δε επειδή συνδέεται μετοχικά με το εισηγμένο στο Χ.Α. Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο.

Η άνοδος
Ορόσημο της σύγχρονης ιστορίας του ΕΛΤΑ είναι το έτος 1998. Κατά το έτος αυτό άρχισε η σταδιακή απελευθέρωση της ταχυδρομικής αγοράς. Ο ΕΛΤΑ ορίσθηκε ως ο φορέας της καθολικής ταχυδρομικής υπηρεσίας,  ενώ παράλληλα ξεκίνησε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης. Συμφωνίες κυβέρνησης - διοίκησης - εργαζόμενων, στρατηγικό επιχειρησιακό σχέδιο, νέοι κανονισμοί εργασίας, αναδιοργάνωση υπηρεσιών, εισαγωγή νέων προϊόντων, αυτοματοποίηση καταστημάτων, νέα κέντρα διαλογής, εκπαίδευση εργαζομένων, μηνιαίος προγραμματισμός πωλήσεων, αποτελούν μερικά μόνο από τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης περιόδου. Αποτέλεσμα της συλλογικής αυτής προσπάθειας ήταν η συνεχής κερδοφορία του οργανισμού μέχρι και το έτος 2008 και η βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Η πτώση 
Από το 2008 μέχρι σήμερα ο Οργανισμός έχει εισέλθει σε μια αρνητική πορεία.  Τα πρώτα σημάδια άρχισαν, βέβαια, να φαίνονται ήδη από το 2007. Αντί, όμως, τότε να τεθούν νέες βάσεις ανάπτυξης και να επικαιροποιηθούν οι στόχοι, ο ΕΛΤΑ αφέθηκε σε ένα πέπλο επίπλαστης ευμάρειας. Κυριάρχησε μια πελατειακή αντίληψη διαχείρισης των θεμάτων, με αποτέλεσμα το 2009 ο ΕΛΤΑ να παρουσιάσει ζημιές για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία του ανερχόμενες σε 38 εκατ. ευρώ. Τα επόμενα έτη ο Οργανισμός εξακολουθεί να κινείται στην ίδια κατεύθυνση παρά τις δραματικές εξελίξεις στη χώρα, ενώ τα οριακά θετικά πρόσημα των ισολογισμών του είναι αποτέλεσμα των νομοθετικά επιβαλλόμενων περικοπών των μισθών των εργαζόμενων.  Η πτώση του ταχυδρομικού όγκου σοκάρει. Το 2012 η πτώση του ταχυδρομικού όγκου υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει το 40% σε σχέση με το 2008. Μόνο το 2011 χάθηκαν 100.000.000 επιστολές, ενώ τα έσοδα του 2012 υπολογίζεται ότι θα είναι μειωμένα κατά 30% σε σχέση με τα έσοδα του 2008. Τούτο δε παρά τις ετήσιες αυξήσεις των τιμολογίων!!!

Οι αιτίες της πτώσης
Η δυσμενής οικονομική συγκυρία και η γενικότερη ύφεση στην ταχυδρομική αγορά φαίνεται εν πρώτοις να δικαιολογούν την αρνητική πορεία του ΕΛΤΑ. Η παράμετρος αυτή δεν είναι, εντούτοις, η μοναδική και πιθανόν ούτε η πλέον σημαντική. Και αυτό γιατί η ταχυδρομική ύφεση δεν φαίνεται να έχει αγγίξει τις λοιπές ταχυδρομικές επιχειρήσεις. Η δυσμενής πορεία πρέπει, επομένως, να αναζητηθεί σε σημαντικές διοικητικές παραλείψεις και λάθη, αδυναμία προσαρμογής στα νέα οικονομικά δεδομένα, ανορθολογική οργάνωση των υπηρεσιών, απουσία επιχειρησιακού σχεδίου, έλλειψη στόχων, στρατηγικής και προοπτικής. Η αδιαφορία της ΕΕΤΤ για τα πρωτοφανή φαινόμενα αθέμιτου ανταγωνισμού και η αδυναμία του ΕΛΤΑ να τα αποτρέψει, σε συνδυασμό με την τεχνολογική εξέλιξη  και την ευρεία χρήση του διαδικτύου συνθέτουν την εικόνα των βασικών λόγων της πτώσης.

Απελευθέρωση
Στο δυσμενές αυτό περιβάλλον η πλήρης απελευθέρωση των ταχυδρομικών υπηρεσιών θα επιτείνει τα προβλήματα που ανωτέρω περιγράφηκαν. Οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις θα νέμονται πλέον νόμιμα τα φιλέτα της ταχυδρομικής αγοράς, ενώ ο ΕΛΤΑ θα καλείται να παρέχει σε όλη την επικράτεια κοστοστρεφείς ταχυδρομικές υπηρεσίες διατηρώντας ελλειμματικό δίκτυο. Με δεδομένη δε την οικονομική κατάσταση του ελληνικού δημοσίου, η  χρηματοδότηση της καθολικής υπηρεσίας από το κράτος αποτελεί μάλλον θεωρητικό ενδεχόμενο. Άλλωστε, ο ΕΛΤΑ, στη σύγχρονη ιστορία του, ουδέποτε χρηματοδοτήθηκε από το δημόσιο, ως ο νόμος ορίζει, παρά το έλλειμμα των καθολικών ταχυδρομικών υπηρεσιών. Τα συνήθη δε σε βάρος των εργαζομένων μέτρα δεν μπορούν πλέον να αποδώσουν καθώς οι οριζόντιες περικοπές της μισθοδοσίας έχουν ξεπεράσει στον ΕΛΤΑ κάθε όριο. Υπό αυτό το πρίσμα η οικονομική κατάρρευση είναι απλά θέμα χρόνου.

Και αν η οικονομική κατάρρευση μιας δυσλειτουργικής επιχείρησης δεν αποτελεί πρόβλημα στη νεοφιλελεύθερη λογική, η επιδείνωση των όρων παροχής της καθολικής υπηρεσίας, το μαζικό κλείσιμο ταχυδρομικών καταστημάτων και οι απολύσεις προσωπικού αποτελούν μείζον πρόβλημα σε κάθε ευνομούμενη κοινωνία. Αυτό ισχύει πολύ περισσότερο στην ελληνική επικράτεια, όπου η παροχή της καθολικής υπηρεσίας συνδέεται με γεωμορφολογικές και πληθυσμιακές ιδιαιτερότητες (Μεγάλοι ορεινοί όγκοι, μεγάλο νησιωτικό σύμπλεγμα, ενώ το 60% του πληθυσμού είναι συγκεντρωμένο στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη). Το γεγονός αυτό επιτρέπει στους δραστηριοποιούμενους στην ταχυδρομική αγορά να περιορίσουν την παροχή των υπηρεσιών τους στα μεγάλα αστικά κέντρα. Άρα η ταχυδρομική εγκατάλειψη της περιφέρειας και η υποβάθμιση της καθολικής υπηρεσίας είναι προ των πυλών.

Οι ευθύνες της πολιτείας 
Η ανάγκη λήψης μέτρων για την προστασία του φορέα καθολικής υπηρεσίας ήταν ήδη εμφανής από τα μέσα του 2008. Σε κοινοτικό επίπεδο αυτό οδήγησε σε ευρύτερες αντιδράσεις. Το 2010 πολλά μέλη του Ευρωκοινοβουλίου διαπίστωναν ότι η πλήρης απελευθέρωση θα προκαλούσε τεράστιο πλήγμα στην εύρυθμη λειτουργία της ταχυδρομικής αγοράς, για το λόγο δε αυτό ζητούσαν αναστολή της διαδικασίας απελευθέρωσης. Την ίδια περίοδο, η χώρα μας αντί να πρωτοστατεί στην κίνηση αυτή, επιχειρούσε να προβεί σε ενσωμάτωση της οδηγίας. Τούτο δε μάλιστα παρά το γεγονός ότι για την Ελλάδα ως προθεσμία ενσωμάτωσης είχε ορισθεί η 1.1.2013. Παράλληλα, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία καθυστέρησαν συνειδητά την εναρμόνιση του εθνικού τους δικαίου στην οδηγία, ενώ η Νορβηγία, ύστερα από την αντίδραση των χρηστών για την ποιότητα της καθολικής υπηρεσίας και με απόφαση του εθνικού της κοινοβουλίου, δεν ενσωμάτωσε την οδηγία. Και ενώ τα προβλήματα στην ελληνική ταχυδρομική αγορά είναι ποιοτικά και ποσοτικά πολύ περισσότερα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η ελληνική πολιτική ηγεσία από το 2008 έως σήμερα συμπεριφέρεται ως να μην υπάρχει πρόβλημα. Ούτε μέτρα προς προστασία της καθολικής υπηρεσίας σχεδιάζονται, ούτε μέριμνα για τον ΕΛΤΑ λαμβάνεται. Αντίθετα, η διαδικασία της πλήρους απελευθέρωσης της  ταχυδρομικής αγοράς προωθείται άμεσα και με γοργούς ρυθμούς, πριν μάλιστα εκπνεύσει η προθεσμία εναρμόνισης στην οδηγία (1.1.2013). Παράλληλα προωθείται και η διαδικασία ιδιωτικοποίησης του ΕΛΤΑ.

Ιδιωτικοποίηση
Η πολιτεία φαίνεται να θεωρεί ότι η ιδιωτικοποίηση του ΕΛΤΑ αποτελεί την πανάκεια για όλες τις δυσλειτουργίες της ταχυδρομικής αγοράς και του φορέα καθολικής υπηρεσίας. Μείζον λάθος. Οι εμπειρίες από τις άλλες χώρες έχουν καταδείξει ότι η ιδιωτικοποίηση του φορέα καθολικής υπηρεσίας οδηγεί σε αποστέρηση του δημοσίου από σημαντικά έσοδα, επιδείνωση των εργασιακών συνθηκών, αύξηση των φαινομένων ανασφάλιστης εργασίας και πτώση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο, ότι σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες, ο φορέας καθολικής υπηρεσίας παραμένει υπό κρατικό έλεγχο, ακόμη κι όταν λειτουργεί σε καθεστώς πλήρους απελευθέρωσης.

Ως συμπέρασμα 
Η απελευθέρωση των ταχυδρομικών υπηρεσιών δεν αποτελεί αυτοσκοπό. Ακόμα και για τους νεοφιλελεύθερους, η απελευθέρωση αποτελεί ένα μέσο για τη βελτίωση των όρων παροχής της καθολικής υπηρεσίας και την εύρυθμη λειτουργία της ταχυδρομικής αγοράς. Με δεδομένο ότι η πλήρης απελευθέρωση θα έχει καταστροφικές συνέπειες για την παροχή της καθολικής υπηρεσίας, αποτελεί ελάχιστη υποχρέωση της πολιτείας και της διοίκησης του ΕΛΤΑ η λήψη άμεσων μέτρων για την αναστροφή της αρνητικής πορείας. Πρώτιστο δε μέτρο είναι η αναστολή εφαρμογής της οδηγίας, καθώς τυχόν ενσωμάτωσή της θα επιφέρει αρνητικές συνέπειες για την κοινωνία, τους εργαζόμενους και την οικονομία. Η ενσωμάτωση της κοινοτικής οδηγίας σε συνδυασμό με την ιδιωτικοποίηση αποτελούν, με άλλα λόγια, το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου για τα Ελληνικά Ταχυδρομεία.

* O κ. Φίλιππος Θωμάς είνια Γραμματέας Οικονομικού ΓΣΕΕ - Εκπρόσωπος των εργαζομένων στον ΕΛΤΑ